 Choroby przenoszone drogą płciową
Ryzykowne stosunki seksualne, jak seks bez zabezpieczenia czy częsta zmiana partnerów, wiążą się z dużym ryzykiem zakażenia chorobami wenerycznymi. Do najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową należą m.in.: kiła (syfilis), rzeżączka, chlamydioza, rzęsistkowica, opryszczka narządów płciowych oraz zakażenia wirusami HPV i HIV. Szybkie rozpoznanie pozwala wdrożyć leczenie i uniknąć poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dowiedz się, jakie badania wykonać po kontakcie intymnym wysokiego ryzyka.
Wśród najczęstszych chorób wenerycznych, nie wszystkie dają objawy po zarażeniu.
Choroby weneryczne – co to jest?
Choroby przenoszone drogą płciową niestety wciąż okryte są społecznym tabu, co sprawia, że cierpiące na nie osoby wstydzą się zgłosić po pomoc do lekarza. Tymczasem bez specjalistycznego leczenia nie uda się pozbyć problemu, ponieważ domowe sposoby walki z dolegliwościami nie są w tym przypadku skuteczne. Leki na choroby weneryczne dostępne są wyłącznie na receptę, a odwlekając wizytę można się narazić na poważne konsekwencje zdrowotne.
Choroby weneryczne to choroby zakaźne przenoszone przede wszystkim poprzez kontakt seksualny z zakażoną osobą. Transmisja bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów chorobotwórczych odbywa się podczas:
- stosunku oralnego, dopochwowego i analnego,
- kontaktu błon śluzowych lub uszkodzonej skóry z płynami ustrojowymi (np. krew, sperma)
- ciąży lub porodu (z matki na dziecko).
Szacuje się, że liczba zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową z roku na rok rośnie. Według raportu NIZP-PZH i GIS, od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. odnotowano 1990 przypadków kiły (syfilisu) w Polsce. W stosunku do danych sprzed roku dwukrotnie wzrosła też liczba chorych na rzeżączkę (601 przypadków) i choroby wywołane przez Chlamydię (551 przypadków, z wyłączeniem ziarnicy wenerycznej wywołanej przez Chlamydię). Odnotowano też 2380 nowych zakażeń HIV.
W 2023 r. na kiłę zachorowało 1990 Polaków, na rzeżączkę 601, na HIV 2380 osób w Polsce.
Zdaniem lekarzy statystyki te nie są kompletne, ponieważ wiele osób nie zgłasza się na badania po ryzykownym zachowaniu seksualnym. Kieruje nimi nie tylko poczucie wstydu, ale też nieświadomość, że choroby weneryczne początkowo mogą rozwijać się bezobjawowo lub dawać niespecyficzne objawy. Ich przebieg może też przypominać inne choroby układu moczowo-płciowego.
Zatem tylko wykonanie badań pozwala na dobór przez lekarza (dermatologa-wenerologa, ginekologa lub urologa) terapii, skraca czas leczenia i poprawia jakość życia pacjenta. Warto dodać, że w przypadku chorób wenerycznych badaniom i leczeniu powinien poddać się również partner osoby, u której stwierdzono infekcję, nawet jeśli nie odczuwa objawów.
Lista chorób wenerycznych
Do najczęstszych chorób zakaźnych, którymi można się zarazić podczas stosunku z osobą zakażoną, zaliczane są m.in.:
- Kiła, wywołuje ją krętek blady (łac. Treponema pallidum, bakteria spiralna). Zakażenie może nastąpić podczas stosunku seksualnego, ale też przy kontakcie uszkodzonej skóry, błon śluzowych lub poprzez krew (kiła nabyta). Warto dodać, że jeśli zakażona jest kobieta w ciąży, krętki mogą przedostać się do organizmu dziecka poprzez łożysko (kiła wrodzona).
- Rzeżączka – wywołuje ją Gram-ujemna bakteria dwoinki rzeżączki (łac. Neisseria gonorrhoeae, gonokok). Do zakażenia dochodzi najczęściej podczas stosunku seksualnego, zarówno waginalnego, jak i analnego i oralnego. Choroba inaczej objawia się u kobiet (jako rzeżączkowe zapalenie szyjki macicy lub zapalenie cewki moczowej, jednak w ponad 50% przypadków przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo) i inaczej u mężczyzn (rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej).
- Chlamydioza, którą wywołują bakterie Chlamydia trachomatis. U dużej części kobiet i mężczyzn, którzy są nosicielami, nie występują objawy świadczące o zakażeniu tym drobnoustrojem. Niemniej nieleczona chlamydioza może u kobiet prowadzić do niepłodności, zwiększać ryzyko ciąży pozamacicznej czy raka szyjki macicy. U noworodka, którego matka jest nosicielką, może rozwinąć się zapalenie spojówek, a nawet zapalenie płuc. U mężczyzn nieleczone zakażenie może wywołać zapalenie najądrzy.
- Rzęsistkowica to zakażenie rzęsistkiem pochwowym (łac. Trichomonas vaginalis), które często przebiega bezobjawowo. U kobiet może dawać pieniste żółtozielone upławy o nieprzyjemnym zapachu oraz ból w okolicy cewki moczowej i bolesne oddawanie moczu. Rzęsistkowica bywa przyczyną przewlekłego zapalenia narządów rodnych, co zwiększa ryzyko niepłodności u kobiet. U mężczyzn zakażenie wywołuje zapalenie cewki moczowej.
- Opryszczka narządów płciowych – wywołuje ją wirus HSV (łac. herpes simplex virus). Wariant wirusa HSV-1 atakuje skórę i błonę śluzową jamy ustnej, spojówek, okolic nosa, a rzadziej genitalia. Natomiast HSV-2 powoduje zmiany głównie na narządach płciowych.
- HIV (ang. human immunodeficiency virus) to wirus powodujący upośledzenie odporności i chorobę AIDS, która jest nieuleczalna i prowadzi do śmierci. Jednak dzięki wcześnie postawionej diagnozie, można rozpocząć specjalistyczną terapię i powstrzymać rozwój infekcji.
- Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) to wirus, który atakuje komórki skóry i błon śluzowych, powodując powstawanie brodawek i kłykcin kończystych. Dodatkowo typy wysokoonkogenne mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka szyjki macicy, sromu, odbytu, prącia czy niektórych nowotworów głowy i szyi.
Kiedy pojawiają się pierwsze objawy choroby wenerycznej?
Niektóre choroby weneryczne początkowo mogą mieć łagodny przebieg lub nie dawać żadnych objawów infekcji, jak np. chlamydioza..
Z kolei objawy rzeżączki pojawiają się po około 7-14 dniach (u kobiet) i 2-5 dniach (w przypadku mężczyzn) od zakażenia. Chory czuje dyskomfort, ból i pieczenie podczas oddawania moczu czy stosunku, a także może zaobserwować ropną wydzielinę z cewki moczowej.
Podobnie w przypadku opryszczki, pierwsze objawy po zakażeniu wirusem HSV występują zazwyczaj w ciągu tygodnia od ryzykownego kontaktu seksualnego. Mogą być to pęcherzyki na skórze, ale również mogą pojawić się symptomy przypominające grypę, jak gorączka i powiększenie węzłów chłonnych. Choć pierwsze objawy mogą szybko ustąpić, to infekcja ma tendencje do nawracania i z czasem może stać się coraz bardziej dokuczliwa.
Kiła zaczyna dawać objawy po około 3 tygodniach. Pierwszym objawem kiły jest powstanie niebolesnego owrzodzenia w miejscu wniknięcia zakażenia (najczęściej na penisie, sromie, odbycie, wargach lub w jamie ustnej). Zmiana ta goi się samoistnie, ale nie świadczy to o wyleczeniu czy „przechorowaniu”, ponieważ syfilis wymaga leczenia antybiotykami. Nieleczona choroba postępuje i może powodować powikłania ze strony całego organizmu.
W przypadku zakażenia typem wysokoonkogennym wirusa HPV do rozwoju zmian nowotworowych może dojść nawet po kilkunastu latach. Zmiany brodawkowate pojawiają się wcześniej, po ok. 3 miesiącach (u kobiet) i nawet 11 miesiącach (u mężczyzn) od zakażenia.
Po kontakcie seksualnym dużego ryzyka szybka reakcja jest wskazana w przypadku zakażenia wirusem HIV, kiedy to maksymalnie do 72 godzin po stosunku należy włączyć profilaktykę poekspozycyjną (ang. post-exposure prophylaxis, PEP). Metoda ta pozwala uniknąć zakażenia.
Diagnostyka chorób weneryczych powinna odbyć się jak najszybciej, by ropocząć leczenie.
Najczęstsze objawy chorób przenoszonych drogą płciową
Do wizyty u lekarza powinny nas skłonić objawy:
- ze strony układu moczowo-płciowego: ból i pieczenie podczas oddawania moczu czy podczas stosunku, upławy lub pojawienie się ropnej wydzieliny, ból jąder i okolic moszny, ból w podbrzuszu, parcie na mocz,
- zmiany skórne w okolicach intymnych części ciała: świąd, wysypka, pieczenie, zaczerwienienie, pęcherzyki, owrzodzenia, nadżerki,
- zmiany w jamie ustnej i na twarzy: pęcherzyki, nadżerki, owrzodzenia, powiększone migdałki, brodawkowate grudki umiejscowione w jamie ustnej (pod językiem, na dziąsłach, na policzkach, na podniebieniu) czy wargach.
Jak sprawdzić, czy ma się chorobę weneryczną
Po każdym ryzykownym stosunku warto wykonać badania, by sprawdzić, czy doszło do zakażenia. Co istotne, szereg badań w kierunku chorób wenerycznych można wykonać prywatnie, bez skierowania. Część z nich wykonywana jest z krwi (np. badania w kierunku HIV, kiły, opryszczki), materiał pobiera wykwalifikowany personel medyczny, a wynik uzyskuje się po kilku dniach.
Natomiast badanie w kierunku Chlamydii trachomatis polega na wymazie z dróg moczowo-płciowych. U mężczyzn materiał pobierany jest z cewki moczowej lub z rowka zażołędnego, a u kobiet z pochwy, szyjki macicy, cewki moczowej.
U kobiet z szyjki macicy pobiera się również wymaz w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego. Z jednego pobranego przez położną lub lekarza ginekologa materiału można wykonać test na obecność DNA HPV oraz cytologię płynną (badanie przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy). W przypadku mężczyzn próbka do badania pobierana jest z prącia bądź cewki moczowej, a wykonanie wymazu możliwe jest w domu.
W przypadku testu na HPV z jamy ustnej, można on-line zamówić wygodny zestaw do badań i kurierem (bez dodatkowych opłat) pobrany materiał odesłać do laboratorium. Wymaz pobiera się z błony śluzowej gardła i wewnętrznej strony policzka. Test oparty jest na wykrywaniu materiału genetycznego wirusów HPV z rozróżnieniem ich typów, a jego czułość wynosi ponad 99 proc.
Po kontakcie seksualnym obarczonym dużym ryzykiem i w przypadku wystąpienia niepokojących objawów należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem (dermatologiem-wenerologiem, ginekologiem lub urologiem), który zdecyduje o sposobie postępowania. Wynik potwierdzający chorobę weneryczną jest wskazaniem do wdrożenia specjalistycznego leczenia, by zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym.
Zakażenia można uniknąć, uprawiając bezpieczny seks, czyli stosując prezerwatywy i unikając ryzykownych kontaktów seksualnych. Są osoby, które przed rozpoczęciem współżycia z nowym partnerem lub partnerką, proszą o wykonanie badań w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową, co też jest dobrym pomysłem z punktu widzenia profilaktyki zakażeń. GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
