 Leczenie tlenem
Tlenoterapia to metoda leczenia tlenem polegająca na zwiększeniu stężenia tlenu we wdychanym powietrzu. Jest ona wykorzystywana w leczeniu chorób i stanów, w których dochodzi do niedotlenienia tkanek. Zazwyczaj są to stany ostre, w których natychmiastowe podanie tlenu ratuje życie lub jest istotnym składnikiem terapii.
Komórki, z których zbudowane jest nasze ciało, potrzebują nieustannego dostarczania tlenu. Jeśli organizm zawodzi, trzeba sięgnąć po inne źródła.
Oznaki niedotlenienia
- pobudzenie, niepokój, euforia
- duszność
- sinica – występuje, gdy stężenie hemoglobiny odtlenowanej wynosi ponad 5g/dl; w ciężkiej anemii sinicy może nie być!
- utrata przytomności
- kwasica metaboliczna
Źródła tlenu
- szpitalne – bezpośrednie z butli
- pozaszpitalne – koncentratory tlenu (zagęszczają tlen pobierany z otaczającego powietrza poprzez absorpcje części azotu)
- maksymalne stężenie tlenu: 50-90%
- maksymalny przepływ: do 5 l/min
- bezpieczne i wydajne
- łatwe w obsłudze
Metody tlenoterapii
U pacjentów mogą być stosowane różne metody tlenoterapii:
- metoda czynna, np. intubacja, maska krtaniowa – łatwość podawania tlenu o żądanym stężeniu
- metoda bierna, np. różnego rodzaju maski krtaniowe – stężenie podawanego tlenu zależy od wielu czynników, głównie typu maski i jej szczelności
- wąsy tlenowe – są wygodne, ekonomiczne i dobrze tolerowane przez pacjentów, wskazane dla pacjentów niewymagających wysokiej podaży tlenu
- maski tlenowe – posiadają otwory boczne, przez które napływa powietrze i nie muszą ściśle przylegać do twarzy
Rodzaje masek tlenowych
- Maska z rezerwuarem częściowo zwrotna – posiada worek rezerwuarowy, który dodatkowo zwiększa stężenie tlenu. Podobnie jak maska prosta, posiada otwory boczne, przez które napływa powietrze z zewnątrz, przez co nie musi przylegać ściśle do twarzy. Zapewnia większe stężenia tlenu niż maska prosta i przeznaczona jest do dużych przepływów (worek musi być cały czas napełniony).
- Maska z rezerwuarem bezzwrotna – w otworach bocznych posiada zastawkę, która nie dopuszcza do mieszania się powietrza z tlenem i odprowadza wydychane powietrze na zewnątrz. Maska musi szczelnie przylegać do twarzy, a przepływ tlenu zapewnia najwyższe możliwe stężenie tlenu – 100%.
- Maska z rezerwuarem częściowo zwrotna, inaczej maska z zastawką Venturiego – posiada wymienny port, który reguluje ilość dopływającego tlenu, co umożliwia bardzo dokładne dawkowanie tlenu. Maska ta musi szczelnie przylegać do twarzy. Jest to dobra propozycja w procesie stopniowego „odzwyczajania” pacjentów od tlenu stosowana wszędzie tam, gdzie nie można pozwolić sobie na „przetlenowanie” pacjenta, np. w POChP czy mukowiscydozie.
Zasady leczenia tlenem
- Tlen stosowany jest tylko w przypadku hipoksemii, czyli niedoboru tlenu we krwi.
- Dobierane jest odpowiednie stężenie tlenu, w zależności od choroby (POChP, mukowiscydoza, otyłość).
- Po każdej zmianie stężenia saturacja jest monitorowana w sposób ciągły przez co najmniej 5 minut.
- W szczególnych sytuacjach, jak np. zatrucie tlenkiem węgla, stosowany jest możliwie największy przepływ tlenu.
- Tlen powinien być ogrzany do temperatury ciała i o wilgotności 100%.
- Podawany jest tylko tlen medyczny z atestem.
W przypadku zaostrzenia niewydolności oddechowej czy choroby przewlekłej (np. POChP, mukowiscydozy, rozstrzeniu oskrzeli) ważne jest, żeby pacjent miał kontrolowaną gazometrię – zarówno przed rozpoczęciem, jak i w trakcie prowadzenia tlenoterapii.
Działania niepożądane tlenu
Tak jak każdy lek, tlen również może mieć toksyczne działanie na organizm. Toksyczne działanie tlenu ujawnia się w wielu narządach już po 6-24 h oddychania 100% tlenem. Uszkodzenia płuc stają się nieodwracalne, jeśli czas ekspozycji był dłuższy niż 24-48 h.
W celu uniknięcia toksycznego działania tlenu na płuca stężenie >40% powinno być stosowane tylko, jeżeli jest konieczne. Stężenia ok. 40-50% są dobrze tolerowane przez wiele tygodni.
W przypadku tlenoterapii 100% tlenem toksyczne działanie tlenu wywołuje:
- Po 6 h: objawy zapalenia tchawicy i oskrzeli z suchością błony śluzowej i upośledzeniem oczyszczania śluzowo-rzęskowego – zaleganie śluzu i rozwój zmian obturacyjnych.
- Po 24 h: niedodma absorpcyjna płuc, dochodzi do wypłukiwania azotu i zastępowania go tlenem, który jest szybko absorbowany, zapadają się pęcherzyki.
- Po 48 h: obrzęk płuc, dochodzi do zwiększenia grubości bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, co skutkuje wzrostem gradientu i przenikaniem płynów/białek z kapilar krążenia płucnego do sródmiąższu i pęcherzyków.
- W mózgu dochodzi do rozwoju kwasicy tkankowej, która powoduje drgawki i stan padaczkowy.
- W układzie krążenia dochodzi do zmniejszenia rzutu systemowego i przepływu mózgowego (skurcz tętnic).
- W erytrocytach dochodzi do utleniania białek błony komórkowej i wystąpienia hemolizy.
Działanie tlenu jest główną przyczyną dysplazji oskrzelowo-płucnej u wcześniaków, która występuje u 15% noworodków wentylowanych sztucznie przez ponad 3 tygodnie oraz istotną przyczyną retinopatii wcześniaków w wyniku uszkodzenia siatkówki. GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
